به مناسبت هفته ایمنی در برابر زلزله ، هشدار سریع ، اقدام فوری برای همه

laquo; تاریخ زندگی بشر همواره با تهدیداتی رو به رو بوده است که دست ساخته ها، سرمایه های معنوی وحتی جان او را به مخاطره می اندازد . از این منظر ، تلاش آدمیان برای بقا آنها را ناگزیر به تجهیزدر برابر تهدیدات کرده است.فرایندی که ایمنی نامیده می شود ممکن است بر اساس حوزه تاثیر تهدید ، نوع تهدید و یا حوزه ی اقدام برای مقابله با تهدید ، تقسیم بندی شود. براساس نوع تهدید ، می توان تهدیدات طبیعی و یا انسانی را متصور بود. raquo; (امیر محمود زاده ،سعید پیراسته)

وقوع زلزله ویرانگر بم سبب شد تا پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با توجه به ضرورت ارتقای فرهنگ عمومی در برابر این بلای طبیعی، پیشنهاد کند تا پنجم دی سالروز این رخداد به عنوان روز ملی ایمنی در برابر زلزله وکاهش اثرات بلایای طبیعی نامگذاری شود تا فرصتی برای آگاه ساختن عمومی و گرامیداشت یاد و خاطره قربانیان این فاجعه تلخ باشد. زلزله ، سیل ،توفان ، بهمن، آذرخش، گردباد ، سونامی، تگرگ ، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونه هایی از رخدادهای طبیعی بوده که منشأ انسانی ندارند. این حوادث معمولاً پیش بینی نشده بوده یا حداقل از مدت های طولانی پیش از وقوع نمی توان آن ها را پیش بینی نمود. برخی از رخدادهای طبیعی، به طور غیرمستقیم، ناشی از عملکردهای انسانی هستند. برای مثال رخدادهای ناشی از افزایش آلودگی هوا یا گرم شدن زمین و همچنین سیل ناشی از نابودی جنگل ها به دست انسان از این جمله اند. laquo; تنها در سال ۲۰۰۸ میلادی، ۲۲۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر رخدادهای طبیعی جان خود را از دست داده اند. در این میان، زنان قربانیان بیشتری نسبت به مردان داده اند. بررسی های آماری رخدادهای طبیعی، طی سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۲ نشاندهنده آن است که این بلایا روندی افزایشی داشته اند. بر اساس آمار شدت بلایا چهار برابر، جان باختگان هفت برابر، آسیب دیدگان پنج برابر و خسارت های مالی سی و هشت برابر شده اند raquo;. (علی بدیع نیا)

بلاياي طبيعي رويدادهاي خطرناك و فاجعه آميزي هستند كه اغلب اوقات زيانهاي جاني و مالي فرارواني بجاي مي گذارند تا آنجا كه گاهي به سبب وارد آوردن آسيب هاي جدي و موجب از هم پاشيدگي نظامهاي اجتماعي مي شوند . بلاياي طبيعي به صورت ناگهاني و تدريجي رخ ميدهد . بلاياي طبيعي نظير سيل ، رانش زمين، سقوط بهمن ، زلزله ، آتشفشان ، آتش سوزيهاي مهيب و گسترده موجب بروز خسارتهاي وسيعي در سطح جامعه خواهد شد . بلاياي طبيعي تدريجي مانند خشكسالي تغييرات آب و هوايي بيابان زايي ، آلودگي هوا ، پاره شدن لايه ازن تدريجاً به وقوع پيوسته و محيط را تحت تاثير قرار مي دهد . انسان به طور مستقيم و يا غير مستقيم شرايط وقوع و ظهور بلاياي طبيعي را فراهم ساخته و يا سبب تشديد آثار مخرب و زيان بار آن مي شود. (منصور بنبایی)

در سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در شهر سندای ژاپن در سال ۲۰۱۵ برای کاهش خطر بلایا (۲۰۳۰-۲۰۱۰) هفت هدف جهانی به تصویب رسید. خروجی مورد انتظار این چارچوب برای ۱۰ سال آینده به شرح ذیل است:

"کاهش اساسی خطر و خسارات ناشی از بلایا نسبت به جان، معیشت و سلامت انسان ها و دارایی های فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی و کسب و کار در جوامع و کشورها" به همین منظور هفت هدف جهانی در جهت تحقق این خروجی به شرح ذیل تعیین شده است که عبارت است از:

الف) کاهش اساسی مرگ و میر ناشی از بلایا در سطح جهان تا سال 2030 با هدف کاستن متوسط مرگ سالانه در 100 هزار جمعیت طی سالهای 2015 تا 2030 در مقایسه با سال های 2005 تا2015

ب) کاهش اساسی جمعیت متأثر از بلایا در سطح جهان تا سال 2030 با هدف کاستن میزان متوسط سالانه در 100 هزار جمعیت طی سالهای 2015 تا 2030 در مقایسه با سال های 2005 تا2015

ج) کاهش قابل توجه خسارات مستقیم اقتصادی ناشی از بلایا در جهان تا سال 2030در مقیاس جهانی تولید ناخالص ملی.

د) کاهش اساسی آسیب به زیرساخت های حیاتی و اختلال عملکرد خدمات اساسی تا سال ۲۰۳۰ (از جمله تسهیلات سلامت و آموزش از طرق گوناگون از جمله ارتقای تاب آوری آن ها.

ه) افزایش اساسی تعداد کشورهایی که تا سال 2030 دارای راهبردهای ملی و محلی کاهش خطر بلایا هستند.

و) ارتقاء اساسی همکاری های بین المللی با کشورهای درحال توسعه تا سال ۲۰۳۰ از طریق حمایت کافی و پایدار به منظور کمک به تکمیل اقدامات ملی برای اجرای این چارچوب.

ز) افزایش اساسی فراهم بودن و دسترسی مردم به سامان هشدار سریع چند مخاطره ای و اطلاعات خطر بلایا و ارزیابی ها تا سال 2030 از طریق پشتیبانی کافی و پایدار به منظور حمایت از تکمیل اقدامات ملی برای اجرای این چارچوب.

در طی سه سال گذشته شعار روز ملی ۵ دی و بین المللی ( ۱۳ اکتبر) کاهش اثرات بلایا متناسب با اهداف اول تا سوم این سند بوده و امسال نیز هدف چهارم مد نظر قرار گرفته است. یکی از بلایای طبیعی که بیشترین خسارت را در کشور ما بدنبال داشته زلزله است . زلزله ویرانگر 1341بویین زهرا با بزرگی 2/7 در مقیاس ریشتر که منجر به جان باختن بیش از 12000نفر گردید، رود بار و منجیل در سال 1369بزرگی 4/7 با 35000کشته ،سال 1382 بم به بزرگی 6/6 و کشته شدن حدود 50000نفر، زلزله 8/7 ریشتر سال 1357 طبس قدرتمندترین زلزله تاریخ ایران با تلفات بیش از 20000نفر و زلزله اخیر سال 1396 سرپل زهاب با قدرت 2/7که منجر به جان باختن 621نفر گردید گوشه ای ازبروز این بلای طبیعی را در کشور به ما نشان می دهد . laquo; از نظر موقعیت طبیعی ، قاره آسیا از میان 5 قاره جهان با تحمل بیش از یک سوم بلاهای طبیعی ، شاهد بروز بیشترین سوانح و حوادث بوده است و در میان کشورهای این قاره نیز، کشور ایران پس از چین، هند و بنگلادش بیشترین خسارات را متحمل شده است و در میان کشورهای جهان نیز ششمین کشور مستعد بروز بلایای طبیعی شناخته شده است وبه طور میانگین حدود 400میلیارد ریال خسارت را در این حوادث متحمل می شود.از مجموعه 40 بلای طبیعی شناخته شده در جهان امکان بروز بیش از 30 نوع آن در کشور ما متصور است. raquo;(علی حکمت اندیش ، مهدی تولایی)

خوشبختانه در راستای پیشگیری از بروز خطرات جانی ومالی در چند ساله اخیر الزامات ایمنی ساخت وساز که به آیین نامه زلزله 2800 معروف می باشد قدمهای خوبی برداشته شده و این الزامات در طراحی ساختمانها بخوبی توسط مهندسان ذیصلاح مد نظر قرار میگیرد . از جنبه ساخت و ساز هم متاسفانه مشکلاتی وجود داشته که در مثلث مجری ، مالک و شهرداری نمود پیدا نموده است . مجری ملزم به ساخت منطبق بر نقشه های مصوب و پروانه ساخت بوده و مالک بعنوان سرمایه گذار و کارفرما سعی در اعمال نفوذ بر مجری بمنظور افزایش مازاد زیربنا را داشته که منجر به ضعف بنا و تحت شعاع قرارگرفتن آیین نامه ها و ضوابط اجرایی میگردد. شهرداری هم که مرجع قانونی صدور پروانه بوده و حسب گزارش مهندس ناظر بایستی از بروز تخلف جلوگیری نماید بعضا دراین زمینه قصور می نماید. یکی دیگر از الزامات قانونی ساخت و ساز که متاسفانه هنوز در گستره بیشماری از بناها رعایت نمیگردد استفاده از مصالح نامرغوب و غیر استاندارد میباشد. laquo; بر اساس امار سرشماری سال 1385 حدود 60درصد واحدهای مسکونی کشور با سازه های غیر استاندارد ساخته شده است و40 درصد واحدها با سازه های فلزی و بتنی بنا شده است که متاسفانه به دلیل عدم رعایت استاندارد در بسیاری از ساختمانها با سازه های فلزی و بتنی ، نمی توان ادعا کرد که تمام این 40درصد ساختمان با استانداردهای ساختمانی بنا شده اند. متوسط مصرف مصالح در کشور ایران 8/7 برابر میانگین جهانی است و به دلیل استفاده از مصالح غیر استاندارد عمر و دوام سازه های ساخته شده بسیار کمتر از ساختمانهای دیگر کشورها می باشد. raquo; (علی حکمت اندیش ، مهدی تولایی) تصدیق خواهند نمود همین مصالح غیر استاندارد و نامناسب در مواجه با بلایای طبیعی بدرستی قادر به ایفای نقش نبوده و منجر به بروز بحران میگردد. لازم است در اینخصوص اقدام سریع و عاجل چه در تدوین قوانین و الزامات مربوطه و همچنین استفاده از مصالح نوین و تکنولوژی ساخت بعمل آید . شعار روز جهانی کاهش خطر بلایا در سال 2022 را جدی بگیریم .

laquo; هشدار سریع ، اقدام فوری برای همه raquo; منوچهر خردمندی عضو عمران سازمان نظام مهندسی ساختمان کرمانشاه

دی ماه 1401